जब तक सिनेमा रहेगा, तब तक तुम हमेशा याद आओगे….

मला नक्की आठवत नाहीये, इरफान खानचा पहिला सिनेमा मी कधी पाहिला ते. (इरफान यांच्यावरील असलेल्या प्रेमामुळे मी त्यांचा उल्लेख एकेरी करत आहे.) बहुधा, कॉलेजला तुळजापूरला असताना जवाहर व्हिडिओ सेंटरला ‘कसूर’ पाहिला होता. केवळ गाण्याच्या जोरावर सिनेमे हिट होण्याचा तो काळ होता आणि कसूरची गाणीही गाजत होती. मित्रांसोबत तो सिनेमा पाहिला होता आणि मला अभिनयातलं काहीही न कळणाऱ्या त्या वयातही केवळ २-३ सीनसाठी वकिलाच्या त्या भूमिकेतील इरफान खान आवडला होता.
संवादाची विशिष्ट लकब, चेहऱ्यावर सहजसुंदर हावभाव, नशिले डोळे, शब्दांपेक्षा डोळ्याने जास्त व्यक्त होण्याचं कसब, धीरगंभीर आणि चारचौघातच काय, पण कितीहीजणात सहज लक्ष्य वेधून घेणारा आवाज. इरफान खान ह्या  गुणी अभिनेत्याचे ही वैशिष्ट्ये मला आवडतात. ‘कसूर’नंतर इरफानच्या बऱ्याच छोट्या मोठ्या भूमिका पाहण्यात आल्या. ‘रोग’ मधला  इन्स्पेक्टर. जिचा खून झाला आहे तिथेच, तिच्याच घरी कित्येक रात्र जागून काढणारा, तिच्या फोटोकडे पाहत तिच्याच प्रेमात पडणारा आणि ती समोर आल्यावर तिला विलक्षण नजरेने पाहणारा. कमाल हावभाव आणि कमाल देहबोली! केवळ इरफानसाठी तो सिनेमा मी दोन-तीन वेळा पाहिला.
इरफानच्या अभिनयाची ताकद काय आहे आणि तो किती उच्च दर्जाचा कलाकार आहे हे कळलं ते ‘मकबूल’ मुळे. (खरं तर मकबूल सिनेमाच पूर्णपणे मोठा विषय आहे.) शेक्सपिअरच्या नाटकावर आधारित आणि विशाल भारद्वाज   दिग्दर्शित हा सिनेमा केवळ मास्टरपीस. माझ्यामते इरफानची मुख्य भूमिका असलेला हा पहिलाच सिनेमा असावा. संधीचं सुवर्णसंधीत रूपांतर करणं याला म्हणतात. आणि तेही समोर एक से बढकर एक अभिनेते असताना! नसीर, ओम पुरी, पंकज कपूर, पियूष मिश्रा आणि तब्बू. पण यातूनही सगळ्यात भाव खाऊन जातो तो इरफानच. ह्या सिनेमातली इरफान आणि तब्बूच्या अभिनयाची जुगलबंदी पाहण्यासारखीच. अभिनयाचा धडाच म्हणा की. आवर्जून पाहण्यासारखा सिनेमा आहे हा. पूर्ण सिनेमा इरफान आपल्या अभिनयाने भारावून टाकतो. खास करून क्लायमॅक्सचा सीन. जेव्हा इरफान आपलं सर्व काही गमावल्यानंतर, एकमेव आशा असलेल्या आपल्या चिमुकल्या बाळाला घ्यायला हॉस्पिटलमध्ये जातो आणि ज्यांचं आपण सर्वंकाही संपवलं, आपण ज्यांच्या जीवावर उठलोय तेच आपल्या बाळाला सांभाळण्यासाठी घेऊन जायला आलेत हे पाहिल्यावर इरफानच्या  चेहऱ्यावर जे पश्चातापाचे भाव आणि नकळत येणारे अश्रू पाहून आपलेही मन हेलावून जातं आणि यासाठीच केला होता का, हा सर्व अट्टहास? हा  मकबूल प्रमाणे आपल्याला ही प्रश्न पडतो. एखादा अभिनेता आपल्या भूमिकेशी इतका समरस होऊ शकतो? इतका तादात्म्य पावू शकतो? याचं उत्तम उदाहरण मकबूल सिनेमा. ह्या सिनेमानंतर, मी इरफान-तब्बू ह्या जोडीचा फॅनच झालो. त्यांचे पुढे मी जास्तीत जास्त सिनेमे पाहिले. ‘नेमसेक’, ‘तलवार’, ‘हैदर’… प्रत्येक सिनेमातून त्यांच्या अभिनयाच्या प्रेमातच पडत गेलो.
अनेक सिनेमे  मी केवळ इरफानमुळे पाहिलेत. अनेक कलाकारांची भाऊगर्दी असलेला “लाईफ इन मेट्रो”, पण इथेही लक्षात राहतो आणि आवडतो तो इरफानच. माझ्या मते ह्या सिनेमातील भूमिकेसाठी इरफानला ऍवॉर्ड सुद्धा आहे. ‘पानसिंग तोमार’ साठी इरफानला नॅशनल ऍवॉर्ड सुद्धा आहे. ह्या सिनेमातीलही त्याचा अभिनय लाजवबच. ‘पिकू’, ‘हिंदी मीडियम’, ‘डेड लाईन 24 आवर्स’, ‘जज्बा’, ‘लंचबॉक्स’, ‘मदारी’, ‘साहेब बिवि’… कित्ती कित्ती सिनेमे सांगता येतील.
भूमिका लहान असो वा मोठी, ती भूमिका समरसून, जिवंत करणारा कलाकार म्हणजे इरफान. इरफान आज आपल्यात नाहीये, पण त्याने जिवंत करून, माईलस्टोन करून ठेवलेल्या भूमिका आपल्याला नक्कीच पाहायला आवडतील. इरफान एनएसडीमध्ये प्रशिक्षण घेऊन, अगदी टी.व्ही सिरीयलपासून सुरुवात करून, सिनेमातील लहानसहान भूमिकेपासून ते मुख्य नायका पर्यंतचा तुझा प्रवास थक्क करणाराच होता. पण भाई एक सांगू, ५४ हे काही वय नाही रे जाण्याचं. मला खात्री आहे; तू शेवटपर्यंत मृत्युशी लढला असशील,(अगदी मृत्यूच्या दोन दिवस आधीही तुझं एक ट्विट आलं होत.) पण तुझ्या विषियी अशी बातमी नको यायला यार. तू आम्हाला लढायला शिकवलंस, अभिनयावर, सिनेमावर प्रेम करायला शिकवलंस आणि हे करताकरता नकळत आम्हाला सोडून गेलास? भाई तुझ्याकडून आमच्या खूप अपेक्षा वाढल्या होत्या रे. कारण आता खरं तर तुझ्यासारख्या ऑफ बीट, प्रवाहापेक्षा वेगळ्या असणाऱ्या सिनेमाचा काळ चालू झाला होता. आम्हाला तुझ्या सारख्याच आवडीच्या मनोज वाजपेयीची आणि तुझी अभिनयाची जुगलबंदी पहायची होती रे. खूप टफ झाला असता सामना तो. जणू सचिन आणि लारा एकत्र बॅटिंग करताहेत. असो, पण जे काही तू दिलंयस तेही काही कमी नाही.
भारतभरापासून ते चक्क हॉलिवूडपर्यंत तू स्वतःचा चाहतावर्ग निर्माण केलायस. पण एक लक्षात ठेव भाई,जाता जाता तू आम्हाला रडवलंस. और ये बात कुछ हजम नहीं हुयी…
और क्या कहूं भाई?
जब तक सिनेमा रहेगा, तब तक तुम हमेशा याद आओगे…
हेच खरंय,तेरा जाना…दिल के अरमानों का लूट जाना…