जोडीदार …!

सकाळची कोवळी उन्हं कधीचीच सरली होती. साडेदहा वाजत आलेले. उन्हाचा चटका आतापासूनच जाणवू लागला होता. दाद्या सुतार सिमेंटच्या गोणीची कड उसवण्यात मग्न होता. त्यानं सांगितल्यानुसार अंकुशनं पन्नास पाट्या चाळलेल्या वाळूचा ढीग बांधकामाशेजारी करुन ठेवला पण अंग संगळं घामानं चिंब झालं होतं. दहा ठिकाणी छिद्रं पडलेलं बनियन अंगाला घट्ट चिटकलेलं. ह्या बनियननं तर खरी लाज आणली होती. घरी दोन जोड होते पण अशा कामात नवं कोरं बनियन घालून कसं जमेल?
सोपान जाधवानं अंगणाभोवती कंपाऊंड बांधायचं काम काढलेलं. सकाळपासून अंकुश आणि दाद्या सुतार इथं राबत होते. पायाभरणी चालली होती. जेसीबीनं कालच पाया उकरून ठेवलेला. आज आल्यापासून पायाचे मोठमोठे दगड दोघांनी उचलून आणून पायाच्या चारीजवळ ठेवले होते.
एकेक दगड उचलताना अंकुशच्या दंडाचे स्नायू टरारुन फुगायचे. कमावलेल्या मल्लासारखी छाती भरुन यायची. मात्र प्रत्येक दगड उचलताना आपल्याला कोणीतरी चोरुन पाहतंय असं उगाचंच त्याला वाटायचं. वाळूच्या पाट्या वाहतानाही कितीही ठरवलं तरी अंकुशचं लक्ष जाधवाच्या घराच्या खिडकीकडं सारखं सारखं वळत होतं.
…दाद्या सुतारानं धप्पकन सिमेंटची गोणी वाळूच्या ढीगावर उपडी केली. तसा पांढराधोट धुरळा उडून अंकुशच्या थोबाडावर बसला. मनातून झीट आली दाद्याची.
“दादा… सांगून तरी वतायची गोणी?” गळ्यातल्या टावेलनं तोंड पुसत तो कुरकुरला.
“तुला दिसत न्हाय का मी गोण उपडी करतुय ती… कळत न्हाय व्है जरा बाजूला उभं रहायला… “दाद्याचं हे असं उलटं वागणं.
“कायबी म्हण पण तुजं कामावर आज ध्यानच न्हाय” हातातल्या फावड्यानं वाळू आणि सिमेंट एकजीव करत दाद्या बोलला.
“मी तुला आधीच बोल्लो हुतो ह्या जाधवाच्या बांधकामावर मी न्हाय येणार म्हणून…” अंकुश किरकिरला.
“आयला… तुम्हा पोरांचा नेमका काय प्राब्लेम हाय रं… त्या कोळ्याच्या दिलप्यानंबी नेमकी टांग दिली. एकतर कामं भेटायची पंचाईत आण् तुम्हा पोरास्नी आशी मस्ती एती.”
आता दाद्याला कसं सांगायचं? खरंतर तोही येणार नव्हता पण पैशांची खूप गरज होती. घरात आबा एकटा कमवणार. आई त्याला रोजगार करुन हातभार लावणार. नेमकी दुधाची म्हैसही आटलेली. तो पगार बंद झालेला डेअरीचा. म्हणूनच त्यांच्याकडून स्वत:च्या खर्चासाठी पैसे घ्यायला नको वाटायचं आताशा. अकरावीची परीक्षा होउन सुट्टया लागलेल्या. बारावीचं ऍडमिशन झालं की कॉलेजसाठी वह्या पुस्तकं… नोट्स …जर्नल्स …कपड्यांचे किमान दोनतीन तरी जोड… एखादा बुट… स्याक… बराच खर्च होता आणि हा खर्च भागवण्यासाठी काहीतरी काम करून पैसे मिळवण्याच्या प्रयत्नात होता तो. दाद्याबरोबर बांधकामाच्या कामावर तो जाऊ लागला. काम कष्टाचं असलं तरी हाजरी चांगली होती. …पण नेमकं जाधवाचं बांधकाम मध्येच उपटलं. अजिबातच इच्छा नव्हती इथं यायची. पण गेला आठवडाभर कुठंच काम नव्हतं भेटलं त्यामुळं नाइलाज झालेला.
जाधवाची सुप्रिया नेमकी त्याच्याच वर्गात. तिच्या घराचं बांधकाम असं सिमेंट मातीनं कळकटलेल्या कपड्यात करायचं ह्या कल्पनेनं त्याला लाज आणलेली. दिलीपनं तर “सुप्रि सगळ्या वर्गात कालवा करील की आपुण तिच्या घरी बीगारीकाम करतुय म्हणून” असं सांगून कामाला दांडी मारलेली. पण मनात असूनही अंकुशला तसं करता आलं नव्हतं. नाही म्हणायला मनात कुठंतरी सुप्रियाबद्दल ओढ होतीच. चौथीपासून आता अकरावीपर्यंत दोघं एकाच वर्गात होते. सातवी आठवी पर्यंत गबाळी वाटणारी सुप्रिया नववीत मात्र एखाद्या अप्सरेसमान वाटू लागली. सुरवंटाचं फुलपाखरू व्हावं तसं तिचं रंगरूप बहरु लागलं होतं. पोरांच्या नजरा आपोआपच तिच्याकडं वळू लागल्या. बेंचवर खाली मान घालून वहीवर काहीतरी खरडणाऱ्या अंकुशची चोरटी नजरही हळूच तिच्याकडे भिरभिरायची पण ती मात्र आपल्याच नादात असायची.
…”ए आरं कसल्या नादात हाईस …गाऱ्यासाठी पाणी आण हौदातलं” दाद्या उचकला.
निमुटपणे अंकुशनं बादल्या उचलल्या. घरापासून जरासं अंतर सोडून असलेल्या गोठ्यासमोर गुरांसाठी पाण्याचा हौद होता. हौदात बादल्या भरून त्यानं बाजूला ठेवल्या आणि हाता तोंडावर पाण्याचे सपकारे मारून मघाशी अंगावर उडालेला सिमेंटचा धुरळा घालवला. टावेलनं तोंड पुसत असताना लक्ष गोठ्याकडं गेलं आणि पाहतच राहिला तो …सुप्रिया नेमकी तारेवर धुणं वाळत घालताना नजरेस पडली. नेहमीप्रमाणे आपल्याच नादात. तिला अचानक अशी समोर पाहून काळजात गुदगुल्या झाल्या त्याच्या. तिच्या गोऱ्यापान कपाळावर जमा झालेला घाम उन्हात  हिऱ्यासारखा चमकत होता. कपाळभर पसरलेल्या काळ्याभोर नाजूक बटा हळुवार लहरत होत्या. ओढणी छातीवरुन कमरेभोवती घट्ट बांधलेली सुप्रिया दोन्ही हातात ओलं कापड धरून झटकत होती तेव्हा हलकसं इंद्रधनुष्य तिच्याभोवती तयार होत होतं. घरगुती साध्या कपड्यातही ती तितकीच आकर्षक दिसत होती.
“आला का रं आंक्या?” दाद्याची कर्कश हाक आली तसा तो भानावर आला पण नेमकी त्या हाकेनं त्याचवेळी सुप्रियाची नजर त्याच्यावर पडली. नजरानजर झाली आणि त्याला मेल्याहून मेल्यासारखं झालं. झटकन बादल्या उचलून तो माघारी वळला. अंगातलं भोकं पडलेलं बनियन आणि खालून पोटरीपर्यंत दुमडलेली घाम वाळून पांढऱ्या रेघा उमटलेली पाठीमागून काहीशी विरलेली जुनाट तंग प्यान्ट… एकूण अवताराची त्याची त्यालाच लाज वाटली. आपला असा ‘अवतार’ बघून काय वाटलं असेल तिला. मनातून चांगलाच खजील झाला तो. दाद्याला मनातल्या मनात करकचून शिवी घातली त्यानं. झक मारली आणि या कामावर आलो असं वाटू लागलं.
“इतका वेळ लागतो का बादल्या आणायला?”
मुकाटपणे त्यानं बादल्या गाऱ्यात रिकाम्या केल्या.
“आजून दोन बादल्या लागत्याल… आन् चटशीरी…”
नाइलाजानं बादल्या उचलून तो परत हौदावर आला. तिच्याकडे पाहायचंच नाही असं ठरवून त्यानं बादल्या भरून घेतल्या. मात्र निघताना चोरटी नजर वलनीकडे भिरभिरलीच. पण तिथं कुणीच नव्हतं. एक नि:श्वास सोडून तो माघारी वळला. गारा एकजीव झाल्यावर दाद्यानं ओळंबा-दोरी काढून व्यवस्थित मापं घेउन दोरी बांधून टाकली. तंबाखूचा बार भरुन अंकुशनं आणून दिलेल्या घमेल्यातला “माल” पायात ओतून एकेक दगड तो रचू लागला. त्याला हवा तसा, हव्या त्या साइजचा दगड अंकुश त्याला पुरवत होता. दोनचार फुट काम पुढं सरकलं असेल एवढ्यात स्वतः सुप्रियाच हातात रसनाचा ट्रे घेउन तिथं आली. तिला समोर पाहून अंकुशचं काळीज आगगाडीसारखं धडधडलं. तिच्याकडं पाहायची हिम्मत त्याला होईना.
“बास झालं काम… सकाळपासनं राबताय उन्हातान्हात… जरा विसावा घ्या” कसला गोड आवाज . पहिल्यांदाच एवढ्या जवळून ऐकलेला. तिनं दोघांनाही रसना दिला. ग्लास संपेपर्यंत ट्रे गुडघ्यावर आडवा धरत ती तिथंच एका मेढीला रेलली. आपल्याच नादात ती पायाचं बांधकाम पाहात राहिली. अंकुशला बोलावसं वाटत होतं पण बोलणार काय?. स्वतःच्या हातापायावर बरबटलेली सिमेंटची रांगोळी त्याला बेचैन करत होती.
“आण्णा दिसलं नाहीत सकाळपासून… ?” दाद्यानं चौकशी केली.
“सातारला गेल्यात. येतील चार पाच पर्यंत.”
ग्लास रिकामे झाले.
“आता बगा कामाला कसा जोर येतुय ते” ग्लास ट्रे मध्ये ठेवत दाद्या बोलला.
ती किंचीतसं हसून निघून गेली. तिचं ते किंचीतसं हसणं अंकुशच्या मनात पायाच्या दगडासारखं घट्ट रुतून बसलं. कामानं वेग घेतला. अंकुशचं लक्ष त्याच्याही नकळत खिडकीकडे जायचं. दुपारी दोन वाजता काम थांबलं. दोघांनीही हातापायावर पाणी घेऊन जवळच्या झाडाखाली बसून जेवण उरकलं आणि दोघंही तिथेच आडवे झाले. अंकुशला पाच मिनिटातच गाढ झोप लागली. स्वप्नात पण सुप्रियाच. त्याच्या टावेलनं चक्क त्याचं घामेजलं अंग पुसणारी.
“तुला माज्या घामाचा वास न्हाय येत का?” वेड्यासारखं विचारणारा अंकुश. त्यावर तिचं खळाळून हसणं.
“दुनियेतला सगळ्यात भारी सेंट हाय ह्यो.” त्याचा देहगंध श्वासात भरुन घेणारी सुप्रिया. “कष्टाचा सेंट…”
“तुला माझ्या ह्या अशा अवताराचं काहीच कसं वाटत न्हाय? मला तर माजीच लाज वाटतीय.”
तिचं परत हसणं.
“कायतरीच आसतं तुजं. आरं कष्टाला कधीच लाजायचं नस्तं. ”
“खरंच का गं मी तुला आवडतो?”
“तुझा ह्यो कष्टाळुपणाच मला लै आवडतो” त्याचे भरदार दंड दाबत तिचं बोलणं. स्वप्नात दोघं अजून काही रोमँटिक बोलणार तोवर दाद्यानं त्याला उठवलं. परत कामाला जुपी झाली. दिवस कलला होता. उन्हं तिरपी झाली. तेवढ्यात सुप्रिया कडेवर दळणाचा डबा घेउन गिरणीकडे जाताना दिसली. अगदी आपल्याच नादात. तिला दळण घेऊन जाताना पाहिलं आणि अंकुशच्या मनात कालवाकालव झाली. कारण एकदा असाच कॉलेज सुटल्यावर सगळी पोरं स्टॉपवर थांबली असताना पोरींचाच विषय चालू होता. तेव्हा पवाराचा वसंता बोलता बोलता बोलला होता की ” जाधवाची सुप्री आन् गिरणीवाल्या संत्याची कायतरी भानगड हाय .. बऱ्याचदा दोगं नदीकडेच्या गचपानात भेटत्यात चोरून चोरुन . एकदा तर दोघं तोंडाला स्कार्फ बांधून म्हाबळेश्वरलाबी जाऊन आल्याती म्हणं” अंकुश सोडून सर्वांचा यावर विश्वास बसला होता. पण हे ऐकल्यापासून तो काहीसा बेचैन होता. एकदा दिलीपला त्यानं याबाबत विचारलंही होतं. त्यावर तो बोललेला “कूणाचं काय बाबा सांगावं? वशा बोलतुय म्हणल्यावर आसंल बी कायतरी भाणगड… आता मी काय प्रत्यक्ष बगीतल्यालं न्हाय काय… तर मी तरी काय बोलू?”
“पण सुप्री तशी वाटत न्हाय रं…”
“आजकाल कुणाचा भरोसा न्हाय राह्यलेला… कोणबी कुणासंगंबी जातंय. पण तू का एवडी चौकशी करतुयस? तुला आवाडती का ती.” दिलीपनं विचारल्यावर हादरलेला त्यो.
“न्हाय बाबा… आपलं न्हाय काय तसलं”
“तुजं तर काईच लेका समजत न्हाय… लै वेळा तिच्याकडं बघताना घावलायस तू मला”
“मीच एकटा बगतो व्है?” बाजू सावरत तो म्हणालेला.
“खरं हाय तुजं… बगत्यात लैजनं पण कटतीया कुणाला काय म्हाइत?”
…गिरणीकडे गेलेली सुप्रिया दहाच मिनिटात परत आलेली पाहून अंकुशचा जीव तापलेल्या क्रांक्रीटवर पाणी मारल्यागत थंड झाला. साडेचार वाजले… उन्हं कलली… आणि सुप्रिया ट्रेमध्ये गरमागरम वाफाळत्या चहाचे कप घेऊन आली. दाद्याने तोंडातला चघळून चोथा झालेला तंबाखूचा बार बोटानं काढून फेकला आणि चूळ भरली. अंकुशने कप हातात घेताना हळूच तिच्याकडं पाहून घेतलं. नजरानजर झाली. किंचीतसं हसली ती.
अंकुशच्या मनात मोरपीस फिरलं. मघाचं स्वप्न नजरेसमोर तरळून गेलं.
“अंकुश… रोज कामावर जातोस व्है तू?”
अंकुश तिच्या अचानक आलेल्या प्रश्नानं गांगरला. “अं… हो. सुट्टीत घरी बसून बोर होतं. त्यापेक्षा कायतरी काम केलेलं काय वाइट?”
दाद्या चहाचे भुरके घेत दोघांकडं पाहात मध्येच म्हणाला… “तायडे… कष्टाशिवाय काय न्हाय बग… घरी बसून आयतं तुकडं मोडणाऱ्या पोरांचा लै राग एतो मला”
“व्है तर… कष्टाला लाजायचं न्हाय कधी. आता ह्यो अंकुश माझ्याच वर्गात हाय… हुशार हाय… पण कष्ट करून शिकतुय… अशी पोरं लै कमी असत्यात.” सुप्रिया बोलली पण एकूण अंकुशच्या काळजात एक गोड कळ उमटली. तिच्या नजरेत त्याच्याबद्दलचा काहीसा अभिमान जाणवला. अंकुशला मघाच्या स्वप्नातली ती आणि तिची वाक्ये आठवली. हीचंही खरंच प्रेम असेल का आपल्यावर…!
चहाचे रिकामे कप घेऊन जातानाही ती छानसं हसली.
“बगीतलंस आंक्या… ह्येला म्हणत्यात मानुसकी… नायतर बाकी ठिकाणी पन्नास वेळा च्या ठेवा… च्या ठेवा करावं लागतं… पोरगी खरंच मायाळू हाय”
दाद्या एकटाच बोलत राहिला.
अंकुशच्या कानात मात्र तिचीच वाक्ये घुमत राहिली. कुठं ना कुठं काहीतरी धागा जुळत होता. नाहीतर स्वप्नात बोललेलं वाक्य नेमकं तिनं उच्चारावं? निश्चितच हा योगायोग नव्हता. तिच्या विचारात तो भराभर काम उरकू लागला. सहा वाजले. दिवस मावळतीकडे झुकला. तसं दोघांनीही काम आवरतं घेतलं. जवळच्या बादलीतल्या पाण्याने दाद्याने हातपाय खंगाळून घेतले.
“आंक्या… जा… हे घमेलं… खोरं… थापी… हौदावरुन धुवून आण.” वळंबा… दोरी… थीट्या वगैरे सामान पिशवीत भरत तो बोलला.
अंकुशने  हौदावर जाऊन सगळं सामान धुतलं आणि तो परत वळणार तेवढ्यात वलणीवरची सुकलेली कापडे न्यायला आलेल्या सुप्रियाने त्याला हाक मारली. “अंकुश…!”
तो जागीच थबकला…
“झालं आजचं काम ?”
“हो… झालं की”
“उद्या एणार आहेस का?”
“हो… का गं?” तो अचंबित.
“काय नाय… आपलं आसंच विचारलं… ए पण उद्या  नक्की… मी वाट पाहीन”
त्यानं ताडकन तिच्याकडे पाहिलं. तिच्या रोखठोक नजरेशी नजर भिडली. नजर झुकवून ती परत मधाळ हसली आणि झटकन घराकडे वळली. अंकुशला काही सुधारायचं बंद झालं. ध्यानीमनी नसताना सरळ सरळ लाइन क्लिअर होती. पण ती एवढं डायरेक्ट विचारील असं स्वप्नातही वाटलं नव्हतं त्याला. आजवर तिच्यावर एकतर्फी का होईना केलेलं निस्सीम प्रेम आज फळाला आलं होतं.
….सकाळी कामावर येताना वैतागलेला अंकुश आता घरी निघताना एवढा का खूश आहे ते दाद्याला कळायला मार्ग नव्हता.
जाता जाता दाद्याच्या नकळत अंकुशनं हळूच खिडकीकडे पाहून घेतलं.
कुणीतरी आपल्याच नादात तिथं उभं होतं.

अंकुशला लांब लांब जाताना पाहुन सुप्रियाच्या मनात मात्र अंकुश आणि गिरणीवाल्या संत्याची तुलना चालू होती. शाळा ते कॉलेज… रोज अंकुश दिसायचा पण आज दगड उचलताना दिसलेलं त्याचं रांगडं रुप… पिळदार बाहू … कमावलेली छाती. फाटक्या बनियनमधून दिसणारं गोरंपान अंग… भर उन्हानं तांबूस झालेला गोरापान चेहरा… हौदावरच्या त्याच्या रांगड्या हालचाली… हे सगळं तिच्यासाठी नवीन होतं.
संत्या दिसायला देखणा असला तरी असा रांगडा कधीच वाटत नाही. काहीसा मिळळमिळीत…  अलीकडच्या काही भेटीत एकसुरीपणा जाणवत होता. पहिल्यासारखं उधाणलेपण… बेभानलेपण त्यात नव्हतं. सुरवातीला उत्कट वाटणारे संत्याचे स्पर्श आता निर्जीव वाटत होते.
पण आज अंकुशला पाहिलं आणि त्याचं पीळदार… प्रमाणबद्ध गावरान रांगडेपण मनात खळबळ माजवून गेलं.
संत्याचा नाहीतरी आता कंटाळा येऊ लागलेला… कोणीतरी नवा जोडीदार शोधणं गरजेचं वाटू लागलेलं.
अंकुश तर मुलखाचा भिडस्त. त्यामुळे सुप्रियालाच पुढाकार घेणं भाग होतं आणि त्या दिशेनं तिनं आज पाऊल टाकलं होतं.