प्रीतबावरा

पहिल्या पावसानंतर येणारा मृद्गंध… जणू प्रसवाला सज्ज झालेल्या धरित्रीचा हुंकार…! टपोर्‍या थेंबांना पाहून कुणा युवतीच्या पायातील पैंजणांची आठवण व्हावी… दोन्ही आवाजात तेच माधुर्य आणि तेच अंगावर सुखद शिरशिरी आणणे…! प्रेम मुळी असतेच आभाळ मायेच्या पावसागत रिमझिम बरसणारे… अलवार… अनिवार… आवेगाने… जसे आभाळ देखणे गडद होऊन झेपावते धरित्रीकडे तसे! खरे तर पावसाचा हा मौसमच आशिकाना आहे. तना-मनावर हळुवार मोरपीस फिरवणारा… कुणाच्या तरी जवळकीची आस निर्माण करणारा… प्रीतबावरा…
पाऊस आणि प्रेम ह्याचे एक अतूट असे नाते आहे. पावसाच्या धारा, थंडगार झोंबणारा वारा ह्यांच्या सोबतीने प्रेम बहरत जाते. ज्याचे आधीपासून जमलेले असते त्यांचे मस्तच असते, पण जे नव्याने जमवू पाहत असतात त्यांच्यासाठी हा पाऊस देवासारखा धावून येत असतो. पाऊस आणि प्रेम हे समीकरण तर चांगलेच जमलेले आहे. मला असे नेहमी वाटत आले आहे, की विविध लयींमध्ये येणार्‍या, कोसळणार्‍या पावसातच अनेक गीते आणि कविता दडलेल्या आहेत. सतारीच्या तारांप्रमाणे कोसळणार्‍या सरींमध्ये एखादी तार छेडावी आणि त्यातून सहजपणे प्रेमकाव्य निर्माण व्हावे असेच काहीसे. म्हणूनच यातील प्रत्येक कविता काही कागदावर उमटायलाच हवी असे नाही. त्याच कोसळणार्‍या सरींना छेडताना नकळतपणे ह्या हृदयीच्या प्रेमभावना त्या हृदयी  कधी पोहोचते ते कळत नाही. पाऊस भिजवतो; नाही हो न्हाऊ घालतो, शुचिभूर्त करतो. दोन मनांना भिजवून एकरूप करतो!
एकाच छत्रीतून एकमेकांना सावरत, एकमेकांच्या नजरेत हरवत भिजत-भिजत भटकण्याची  लज्जत काही औरच! अचानक वीज चमकते आणि ती घाबरून अलगद त्याला बिलगते आणि तोही आपल्या स्पर्शाने तिला दिलासा देतो. किती रोमँटिक! ‘प्यार हुआ इकरार हुआ’ किंवा ‘लगी आज सावन की फिर वो झडी है’ सारखी गाणी नकळत ओठावर येतात. ‘घन घन माला नभी दाटल्या, कोसळती धारा’, ‘भेट तुझी माझी स्मरते’ किंवा ‘ऋतू हिरवा’ सारख्या गाण्यांच्या आठवणीने वातावरणात अजूनच रंग भरले जातात. सारा महौलच धुंदकुंद होऊन जातो. तना-मनावर एक विलक्षण सुखद लहर उमटून जाते. अगदी पहिल्या सरीपासूनच हा पाऊस आपल्याला प्रेमात पाडतो. पहिल्या पावसानंतर येणारा मृद्गंध… जणू प्रसवाला सज्ज झालेल्या धरित्रीचा हुंकार…! टपोर्‍या थेंबांना पाहून कुणा युवतीच्या पायातील पैंजणांची आठवण व्हावी… दोन्ही आवाजात तेच माधुर्य आणि तेच अंगावर सुखद शिरशिरी आणणे…! प्रेम मुळी असतेच आभाळ मायेच्या पावसागत रिमझिम बरसणारे… अलवार… अनिवार… आवेगाने… जसे आभाळ देखणे गडद होऊन झेपावते धरित्रीकडे तसे!
खरे तर पावसाचा हा मौसमच आशिकाना आहे. तना-मनावर हळुवार मोरपीस फिरवणारा… कुणाच्या तरी जवळकीची आस निर्माण करणारा… प्रीतबावरा… कोसळणार्‍या जलधारा आणि वातावरणातील गारव्याने प्रेम व्यक्त करण्याच्या भावनेलाही बहर येतो. धुक्याने वेढलेला परिसर, रोमांचित करणारी वार्‍याची लहर, फेसाळणारा दर्या… सारा महौलच मंतरलेला ह्याच रोमॅण्टिक मौसमामध्ये मन नकळतपणे कुणाची तरी वाट पाहत असते. त्याला/तिला पाहण्यासाठी डोळे भिरभिरतात. मग अपेक्षित व्यक्ती दिसली नाही की, मन उगाच उदास होते. अशावेळी मनाच्या कप्प्यात जपलेले गुपित अलगद ओठावर आणायचे असते. अकारण अबोला न धरता मनातील भावनांना वाट करून द्यायची असते. ह्याच दिवसांमद्ये धुवाँधार पाऊस कोसळतोय, म्हणून तर कधी वाहतूक ठप्प झाली आहे, अशा कारणांनी बाहेर थांबायचे निमित्त मिळत असते. अशावेळी सुखद गारव्यात मनातल्या घालमेलीला वाट देण्यासाठी आयतेच निमित्त मिळते. हलकेच हात हातात घेऊन स्पर्शानेच सारे बोलावेसे वाटते.
पार्टनरकडून होकार आल्यानंतर बाइकवरून दूर कुठेतरी फिरून यायचे बेतही आकाराला येतो. आधीच माहौल हिरव्यागार निससर्गसौंदर्यामुळे प्रसन्न करणारा, त्यात बाइकचा वेग. मग एकमेकांना घट्ट मिठी मारून बसण्यासाठी वेगळे कारण शोधण्याची गरज नसते. अशावेळी पाऊस आल्यानंतर तिने त्याचे विंण्डचिटर थोडेसे डोक्यावर घ्यावे आणि त्याने तिच्या स्कार्फने आपल्या चेहर्‍यावरून ओघळणारे पाणी पुसावे, हे असले बहाणे हा पाऊस बिनचूक सुचवून जातो. त्यावेळच्या शुभ्र जलधारा म्हणजे प्रियकराने प्रेयसीवर केलेला जलफुलांचा जणू वर्षावच असतो. याच प्रसंगी थोडासा आडोसा शोधून कुठल्यातरी टपरीवर एकच कटींग दोघांनी प्यायचा किंवा मक्याचे एकच कणीस दोघांनी शेअर करायचे… यातील मज्जा तर काही औरच असते नाही… आता तुम्ही म्हणाल हे तर जुनेच फंडे आहेत, पण असे असले तरी यातली प्रत्येक गोष्ट, अनुभव हा दर पावसाळ्याला नवानवासा आणि हवाहवासा वाटतो.
‘ती’ चे आपल्या आय्ाुष्यात असणे हे प्रत्येकाचे एक सुंदर स्वप्न असते. कधी ते प्रत्यक्षात उतरते तर कधी ते स्वप्नांमध्येच आपण शोधत राहतो. आय्ाुष्याच्या विशिष्ट वळणावर प्रत्येक मुलाच्या बाबतीत ‘एक लडकी को देखा तो ऐसा लगा…’ अशी अवस्था होते. ह्या अवस्थेत मन उधाणलेल्या वार्‍यासारखे सैरावैरा पळत असते, कल्पनेचे इमले बांधत असते. ती हुरहुर… ते कुरबुर, ती काहूर… मनाचे एक विलक्षण द्वंद्वच असते मनाच्याही मनाला न उमगणारे! अशाच अवस्थेत पावसासारख्या जादुई महौलात ती अनेकदा आपल्याला खुणावते. कधी सहज प्रवासात भेटते तर कधी न भेटताही नुसती दिसली तरी हृदयात कालवाकालव होते. अशाच काही नुसत्या आठवणीनेही मन मोहरून येते.
पावसामुळे ट्रेन लेट झाल्या आहेत, मी केव्हापासून प्लॅटफॉर्मवर उभ्या असलेल्या ट्रेनमध्ये बसून आहे. समोरचा प्लॅटफॉर्म गर्दीने खचून भरलाय. ह्या त्रासलेल्या सिच्युएशनमध्येही मला राहून-राहून खिडकीतून डोकावून पाहावसे वाटत आहे. पावसामुळे थोडीशी भिजलेली, गारव्याने थोडी शहारलेली ती मला अस्वस्थ करतेय. बराच वेळ उभी असूनही ती वैतागलेली, कंटाळलेली वाटत नाही. तिचा तो फ्रेश, ताजातवाना चेहरा पाहून मला वाटते ही गाडी जागची हलूच नये. पावसाचा वेग वाढतोय, कोसळणार्‍या सरींआड दडणारा तिचा चेहरा मला हुलकावणी देतोय. मध्ये-मध्ये ती दिसतेय तेव्हा ती पहिल्यापेक्षा जास्तच आकर्षक वाटतेय. जरा जास्त भिजलेली, चेहर्‍यावरचे पाणी हलकेच पुसणारी ती! वाटते, बघतच राहावे! का कोण जाणे मनात उगाचच उलथापालथ होतेय, काहूर माजलेय. लव्ह अ‍ॅट फर्स्ट साईट वगैरे काही म्हणतात ना तसे बहुधा. गाडी स्टेशनातून निघालेय, मात्र माझ्या डोळ्यासमोरून ती जागची हलायला तयार नाहीय. तिचा तो सुंदर चेहरा, त्या हळुवार हालचाली, मध्येच ते सरींमध्ये एकरूप होऊन जाणे, सारे समोरच आहे. ह्या नाजुक आठवणींना कवेत घेऊनच ऑफिस गाठलेय, पण तरीही त्या सरी तिची पुन्हा-पुन्हा आठवण करून देतच आहेत!
स्टेशनवर उतरलो, कधीपासून कोसळणारा पाऊस धो-धो कोसळतच होता; मध्येच वाराही टपली मारून जावे असा येऊन हातातल्या छत्रीला हेलकावे देऊन जात होता. ह्याच अवस्थेत धावत-पळत जाऊन रिक्षा गाठली आणि काही न बघताच थेट रिक्षात जाऊन बसलो. रिक्षावाल्याकडे मी बोलणार इतक्यात तोच ओरडला, ‘साहब भाडा है!’ बाजूला बिघतले तर एक तरूणी आधीच रिक्षात बसली होती. तिला बघताक्षणी पावसाच्या चिकचिकाटाने आलेला त्रागा कुठच्या कुठे निघून गेला.
तिही समंजस होती ‘कुठे जाणार?’ असे तिने हलक्याच आवाजात मला विचारले, दोघांचे ठिकाण एकच होते, पण हे काहीही असले तरी मॅनर्स म्हणून मला रिक्षातून खाली उतरायला हवे होते. पण पाऊसही खूप होता, रिक्षाचाही पत्ता नव्हता, त्यामुळे मिळालेली रिक्षा सोडणे जीवावर आले होते. बहुधा माझ्या ह्या अवस्थेची जाणीव तिलाही झाली असावी म्हणून तिने रिक्षावाल्यालाही निघायची सूचना केली. तिच्या मनाचा मोठेपणा पाहून क्षणभर मला अवघडल्यासारखे झाले, पण दुसर्‍याच क्षणी मी रिलॅक्स झालो. एवढे सगळे होईपर्यंत तिचा चेहरा काही मला नीटसा पाहता आला नव्हता, पण आवाज आणि एकूणच ती छान वाटत होती. चेहरा बघायची इच्छा होती, पण तिच्या हे लक्षात आले तर कसे वाटेल ह्याचीही भिती वाटत होती. तिला कसे बघू ह्या विचारात असतानाच समोरच्या आरश्यात तिचा चेहरा दिसला. आता मात्र तिला पाहून मनातली कालवाकालव वाढली. तिने बहुधा छत्री आणलेली नसावी. कारण ती पूर्ण चिंब भिजलेली होती. शरीरावरून पाण्याच्या धारा ओघळत होत्या. अशा अवस्थेत चेहर्‍यावरील मेकअप वगैरे शिल्लक राहण्याचा प्रश्‍नच नाही. ओरिजनल सौंदर्य म्हणतात ना तशी ती होती. तिच्या चेहर्‍यावर एक प्रकारची प्रसन्नता होती. आपल्या बाजूला अनोळखी तरुण बसला आहे ह्याचा लवलेशही तिच्या मनात नव्हता. निरागस चेहर्‍याने बसलीय किंवा दुसर्‍याच कुठल्यातरी विचारात आहे असेही नव्हते. बाहेर पडणारा पाऊस आणि रिक्षाच्या वेगाने आलेला एक विशिष्ट रिदम हे क्षण ती एन्जॉय करत होती.
काही न बोलताही तिच्या वागण्यातला जाणवणारा बिनधास्तपणा मला भावला होता. रिक्षाच्या समोरच्या आरश्यात दिसणारा तिचा ‘चाँद सा मुखडा’ माझ्या हृदयात कालवाकालव करत होता. वाटत होते. रिक्षाचा हा प्रवास संपूच नये. पावसामुळे वातावरणात आलेला गारवा आणि तिचा सहवास. नव्हे नुसती जवळ असलेली उपस्थिती रोमॅन्टिकच होती. पण एव्हाना दोघांच्या उतरण्याचे ठिकाण आले होते. रिक्षा थांबली, मी मीटरप्रमाणे पैसे पुढे केले. भाड्याचे बरोबर अर्धे पैसे तिने माझ्याकडे दिले. खरे तर मला पैसे घ्यायचे नव्हते. पण तिच्या कुठल्या कृतीला विरोध करावासा मला वाटत नव्हतं. ती पळत-पळत जात होती. पाठीमागूनच तिला पाहिले तर चेहर्‍याला साजेसाच असा तिचा बांधा होता, उंचीही तशीच. एकूणच कोणीही मोहात पडेल अशी ती पावसामुळे नेमक्या कोणत्या बिल्डिंगमध्ये ती शिरली ते समजले नाही. नावही विचारले नव्हते. पण अजूनही ती. डोळ्यासमोरून जात नाही. जेव्हा- जेव्हा ऑफिसला जायला निघतो तेव्हा परिसरातल्या सर्व बिल्डिंगच्या गॅलरीवर आवर्जून नजर टाकतो. कुठे तरी ती पुन्हा दिसेल असे वाटत राहते. पण ती काही दिसत नाही. कधी-कधी वाटते, पहाटे पडलेले हे स्वप्न तर नाही ना? आणि मग भाबडे मन म्हणते, पहाटेचे स्वप्न असेल तर कदाचित ते सत्यही होईल.